Dolegliwości bólowe kręgosłupa stały się epidemią naszych czasów. Według różnych źródeł występują u 50-90% osób dorosłych w różnym okresie życia, prowadząc do ograniczenia sprawności fizycznej, bólów głowy, częstych zwolnień chorobowych czy hospitalizacji. Ze wszystkich dolegliwości kręgosłupa 10% przypada na odcinek szyjny [1]. Ponadto ponad 70% całej populacji cierpi na ból odcinka szyjnego kręgosłupa w pewnym momencie swojego życia.

Kręgosłup szyjny spełnia kilka ważnych funkcji – chroni przed urazami rdzeń kręgowy, który przechodzi przez kręgosłup. Pierwszy kręg – szczytowy – podtrzymuje czaszkę i umożliwia ruchy potakiwania, drugi – umożliwia ruchy zaprzeczania. Zespołom bólowym kręgosłupa szyjnego towarzyszy odruchowy kurcz mięśni, który unieruchamia uszkodzony odcinek kręgosłupa, będący źródłem bólu. Napięte mięśnie powodują ograniczony przepływ krwi, a co za tym idzie gorsze ich odżywienie i dotlenienie. Ból jest ostrzeżeniem, że jakaś struktura ulega uszkodzeniu bądź doznała już uszkodzenia. Ów ból może być odczuwany w ramieniu, barkach lub w okolicy łopatek. Może występować okresowo lub stale. U ludzi z tymi dolegliwościami często spada komfort życia, nierzadko występują bóle głowy, spada samopoczucie. Dolegliwości sprawiają, że normalne życie zamienia się w pasmo udręk, mogą trwać i nawracać przez kilka – kilkanaście lat. Długotrwałe siedzenie z wysuniętą głową do przodu, leżenie lub spanie w pozycji z ułożoną za wysoko głową, czy podczas pracy w pozycjach wywołujących napięcie karku, mogą wystąpić wyżej wymienione urazy [2].

Klasyczne stany patologiczne szyi

Większość dolegliwości barku oraz górnego odcinka kręgosłupa jest związana z przeciążeniem mięśni i więzadeł w tej okolicy ciała. Bóle karku są źródłem wielu objawów towarzyszących: bólów głowy, twarzy i ucha, zawrotów głowy, ucisku pod gałką oczną, omdleń, bólu lub dyskomfortu w rejonie barku i ramienia. Zwiększone napięcie mięśni karku wywołuje ograniczenia ruchomości głowy. Większość dolegliwości w tym rejonie ciała wiąże się z nieprawidłową postawą lub powtarzającymi się mikrouszkodzeniami tkanek. Uszkodzenia odcinka szyjnego zwykle związane są z ostrym urazem, jednak najczęściej trudno jest rozpoznać naruszenie którejś z istotnych struktur, złamanie lub dyslokację elementów kostnych tej części ciała [3].

Ucisk na nerw pojawia się wtedy, gdy rozmiary wolnej przestrzeni wokół nerwu ulegają zmniejszeniu. Ucisk pojawia się w wyniku uszkodzenia tkanek po wystąpieniu urazu jako efekt zaburzeń posturalnych, a czasami może być związany z zahamowaniem przepływu płynów ustrojowych. Uszkodzenie struktur nerwowych odcinka szyjnego może być wywołane przez nadmierne napięcie lub zwiększoną kompresję. Ryzyko pojawia się, gdy głowa wykonuje nadmierny ruch wyprostu i zgięcia dając w rezultacie biczowy uraz kręgosłupa. Wiele urazów tego typu następuje w trakcie wypadków komunikacyjnych [4].

Leki przeciwbólowe przynoszą tylko krótkotrwałą ulgę i nie pozostają bez wpływu na ogólny stan zdrowia. Pomocą w leczeniu bólu kręgosłupa mogą być naturalne metody leczenia takie jak akupunktura lub masaż leczniczy.

Akupunktura

Akupunktura jest metodą leczniczą, która powstała na gruncie starożytnej medycyny chińskiej, polegającą na miejscowym nakłuwaniu igłami ściśle określonych punktów ciała. W medycynie zachodniej w ciele człowieka wyróżnia się układ krwionośny, limfatyczny i nerwowy. Medycyna chińska, odmiennie od zachodniej, zakłada istnienie niepoddający się oglądowi układ krążenia życiodajnej energii Qi (czi). Energia Qi krąży według ściśle ustalonych zasad, wzdłuż 12 linii nazywanych meridianami. Wszelkie choroby, według medycyny chińskiej są spowodowane zaburzeniami w sferze energetycznej organizmu. Zaburzenia wynikają z nieprawidłowego przepływu energii w meridianach. Przywracanie prawidłowego przebiegu energii polega na nakłuwaniu skóry igłą przez terapeutę, w odpowiednich punktach znajdujących się wzdłuż wspomnianych wcześniej meridianów. Poprzez zabiegi akupunktury przywrócona zostaje równowaga energetyczna, co jest równoznaczne z usunięciem źródła choroby i tym samym zwalczeniem jej. Leczenie odbywa się wyłącznie naturalnymi drogami, jakimi dysponuje każdy organizm. Nie jest to przerywanie choroby, ale przyspieszenie jej naturalnego przebiegu prowadzące do zdrowia [5].

Akupunktura znana jest od zamierzchłych czasów, jednak nie można wskazać dokładnej daty jej powstania. Metoda ta powstawała przez tysiące lat na podstawie dokładnych obserwacji człowieka i otaczającego go świata. Ślady kopalne wskazują, że około 5000 lat p.n.e. znane już były igły do akupunktury. Akupunktura nie ma praktycznie żadnych skutków ubocznych i jeżeli właściwie się nią praktykuje jest to bardzo bezpieczna i nieszkodliwa terapia. Leczenie akupunkturą przebiega nie na zasadzie wygaszania objawów, ale na zasadzie sięgania do samego korzenia choroby [6].

Punkty akupunkturowe wykorzystywane w leczeniu bólu kręgosłupa

W terapii akupunkturowej leczenia bólu kręgosłupa stosuje się przede wszystkim trzy punkty akupunkturowe: punkt Źródła Barku, punkt Niebiańskiego Dołu oraz punkt Dużej Kości.

GB 21 – Jiang Jing, Źródło Barku. Lokalizacja: na barku, w miejscu spotkania przedniej części mięśnia czworobocznego grzbietu z linią krzywą (w płaszczyźnie strzałkowej) biegnącą po klatce piersiowej przez środek brodawki sutkowej i dalej przez bark [7].

TH 15 – Tian Liao, Niebiański Dół. Lokalizacja: na grzbiecie, w okolicy nadłopatkowej, na linii krzywej biegnącej do góry przez środek brodawki sutkowej po klatce piersiowej, na linii krzywej biegnącej w dół przez punkt GB 21, w połowie odcinka krzywoliniowego, którego końce są wyznaczone przez wyrostek kolczysty siódmego kręgu szyjnego i wyrostek barkowy łopatki [8].

LI 16 – Ju Gu, Duża Kość. Lokalizacja: na górnej powierzchni barku, w zagłębieniu pomiędzy końcem barkowym obojczyka, a grzebieniem łopatki [9].

Technika masaży

Pierwsze opisy technik i chwytów stosowanych w masażach, które miały odprężyć zmęczone ciało oraz poprawić samopoczucie, pochodzą z Chin z około 2600 r. p.n.e. W ajurwedzie, indyjskiej nauce o długim i zdrowym życiu, masaż jest jedną z wielu terapii mających na celu stymulację zdolności samouzdrawiających organizmu. Literatura rzymska i grecka z czasów przedchrześcijańskich zawiera wiele informacji jak i kiedy stosowano masaże, np. przed sportowymi zmaganiami i po nich, w procesie powrotu do zdrowia oraz jako terapia na cielesne i duchowe dolegliwości. Według greckiego lekarza Hipokratesa sztukę masażu powinien znać każdy lekarz [10].

Poza masażem klasycznym, znanych jest wiele innych form masażu. Na grupie badawczej, która była poddana zabiegom masażu, zastosowano wspomniany masaż klasyczny. W tymże masażu wyróżnia się 7 podstawowych technik: głaskanie, rozcieranie, wyciskanie, ugniatanie, oklepywanie, wibrację oraz wstrząsanie.

Dolegliwości związane z odcinkiem szyjnym kręgosłupa są coraz powszechniejsze. Literatura tematu opisuje różnorodne przyczyny powodujące dolegliwości ze strony szyjnego odcinka kręgosłupa. Wielość zespołów bólowych, ich nawracający charakter i stałość bólu w przypadkach przewlekłych, jest problemem będącym przedmiotem badań i poszukiwania skutecznej diagnostyki i leczenia.

Na grupie 123 pacjentów z dolegliwościami bólowymi szyi wykonano zabiegi akupunktury z grupą kontrolną. Zastosowano 5 sesji zabiegowych w ciągu trzech tygodni i zauważono polepszenie jakości życia badanych oraz zmniejszenie odczuwania intensywności bólu. Opisane wyżej korzyści zabiegów zauważono w grupie leczonej akupunkturą [11].

Wpływem masażu leczniczego w zmianach zwyrodnieniowych szyjnego odcinka kręgosłupa zajęła się polska grupa naukowców. Wykazano, że masaż leczniczy zmniejsza dolegliwości szyjnego odcinka kręgosłupa, a także pozytywnie oddziałuje na stan psychofizyczny pacjentów, co może wpływać na poprawę jakości życia [12].

W 2004 r. zostało przeprowadzone badanie wpływu akupunktury na redukcję bólu w odcinku szyjnym, bólu barku i związane z tym bóle głowy. W badaniu wzięło udział 24 kobiet w wieku od 36 do 56 lat, pracujących jako urzędniczki i cierpiących na dolegliwości szyi i barku przez okres od 3 do 21 lat. Pacjentki zostały poddane 10 zabiegom w ciągu 3-4 tygodni. Każdy zabieg trwał 45 minut. Badanie dowiodło, że akupunktura jest skutecznym zabiegiem krótkookresowym w leczeniu pacjentów z chronicznym bólem odcinka szyjnego kręgosłupa, jednak dowody na długookresowe skutki są ograniczone. Zwiększa ona zdolność ruchową, redukując ból związany z ruchem. Najlepsze efekty akupunktura przyniosła u osób z bólami mięśniowo-powięziowymi i u tych, którzy cierpieli na bóle dłużej niż 5 lat [13].

Podsumowanie

Analiza wyników licznych badań wskazuje, że zarówno akupunktura jak i masaż korzystnie wpływają na dolegliwości obszaru odcinka szyjnego kręgosłupa oraz polepszają komfort życia. Są to naturalne, bezpieczne i nieinwazyjne metody, które w przeciwieństwie do leczenia farmakologicznego, nie mają praktycznie żadnych skutków ubocznych lub niepożądanych efektów.

Przypisy i bibliografia

[1] R. Mazur, R. Podemski, B. Książkiewicz, Neurologiczne powikłania niedomogi kręgosłupa, Gdańsk 2003,
s. 5-23.
[2] P. Abrahams, Atlas anatomiczny. Ciało człowieka: budowa i funkcjonowanie, Warszawa 2012, s. 68-69.
[3] S. Fritz, L. Chaitow, Masaż leczniczy: bóle głowy i górnego odcinka kręgosłupa, Wrocław 2010, s. 17-18.
[4] Ibidem
[5] J. Cover, Porozmawiajmy o akupunkturze, Wrocław 2004, s. 27-28.
[6] Ibidem, s. 28-29.
[7] M. Grzonkowska, H. Dyczek, Anatomiczna lokalizacja punktów akupunktury, Przysiek 2004, s.582
[8] Ibidem, s. 522.
[9] Ibidem, s. 72.
[10] K.Schutt, Masaż relaksacyjny. Wszystkie techniki, Warszawa 2011, s. 16.
[11] J. Vas, E. Perea-Milla, C. Mendez, C.S. Navarro, J.M. Leon Rubio, M. Brioso, I. G. Obrero, Efficacy and safety of acupuncture for chronic uncomplicated neck pain: A randomised controlled study, Pain 2006 Dec str.245-255.
[12] K. Kassolik, W. Andrzejewski i wsp. Masaż leczniczy w zmianach zwyrodnieniowych szyjnego odcinka kręgosłupa, Kwartalnik Fizjoterapia, Wrocław 2005, 13(4): 53-60.
[13] D. He i wsp. Effect of acupuncture treatment on chronić neck and shoulder pain in sedentary female workers: a 6-month and 3-year follow-up study, Pain 2004, 109, 299-300.